Canxi là khoáng chất đóng vai trò quan trọng đối với cơ thể trong các hoạt động co dãn, cầm máu, dẫn truyền thần kinh và giải phóng hormone của cơ thể. Bệnh nhân thường bị tăng canxi máu là do tình trạng nồng độ canxi trong máu có giá trị cao hơn mức độ giới hạn cho phép. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, tăng canxi trong máu có thể gây nên nhiều biến chứng nguy hiểm cho cơ thể.  Hãy theo dõi bài viết sau đây cùng Hormonetuyengiap.com nhé!

Tăng canxi máu là gì?

Tăng canxi máu là tình trạng nồng độ canxi trong máu đột nhiên tăng cao trong khi canxi máu bình thường chỉ khoảng 2,1-2,6 mmol/L. Lượng canxi máu tăng nhanh quá mức có thể khiến xương bị suy yếu, gây ra sỏi thận và ảnh hưởng nhiều đến khả năng vận hành của tim mạch, não bộ.

Hội chứng tăng canxi huyết thường gặp ở các bệnh nhân bị ung thư, với tỷ lệ khoảng từ 20 đến 30%, bởi vì tình trạng này làm bệnh có tiên lượng xấu nên tỷ lệ tử vong sẽ cao hơn.

Nguyên nhân

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến sự phá vỡ cân bằng của canxi trong máu, chủ yếu phổ biến nhất là do:

Cường cận giáp

Đây được xem là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra tăng canxi máu, đặc biệt là ở những bệnh nhân không nằm viện. Tỷ lệ mắc bệnh tăng theo độ tuổi ≥ 30 sau khi xạ trị vùng cổ và cao hơn ở phụ nữ sau mãn kinh.

• Cường tuyến cận giáp tiên phát là triệu chứng rối loạn do sự tiết hormon cận giáp (PTH) quá mức bởi một hoặc nhiều tuyến cận giáp.
• PTH làm tăng canxi máu bằng cách tăng hấp thu canxi ở thận và ruột rồi nhanh chóng huy động canxi và phosphate từ xương.
• Chúng tăng cường tái hấp thu canxi ở ống lượn xa và kích thích chuyển đổi vitamin D đến dạng hoạt động mạnh nhất.

Ung thư

Ung thư là nguyên nhân chủ yếu gây tăng canxi máu ở bệnh nhân nằm viện. Mặc dù có một số cơ chế nhưng cuối cùng tăng canxi xảy ra là kết quả của hủy xương. Tăng canxi máu thể dịch của ung thư xảy ra phổ biến nhất với:

• Ung thư biểu mô tế bào vảy SCC
• Ung thư biểu mô tế bào thận
• Ung thư vú
• Ung thư tuyến tiền liệt
• Ung thư buồng trứng.

Hủy xương tăng canxi máu có thể do khối u đặc di căn hoặc ung thư máu, thường là đa u tuỷ xương, nhưng cũng có một số u lympho và sarcoma lympho. Tăng canxi máu có thể là do kết quả của việc sản xuất tại chỗ các cytokines hay các chất prostaglandin kích thích hủy xương để hủy xương, trực tiếp hủy xương bởi các tế bào khối u, hoặc cả hai. Đôi khi cũng do loãng xương gây ra.

Tăng canxi máu trong ung thư chủ yếu theo 3 cơ chế:

Do ung thư ảnh hưởng tới xương hay di căn gây ra tình trạng tiêu hủy xương

Lượng canxi trong cơ thể chủ yếu tập trung tại xương, khi có sự phá hủy xương thì canxi theo đó vào máu. Một số bệnh ung thư liên quan đến xương như:

• Đa u tuỷ xương
• Bạch cầu cấp
• Tình trạng ung thư di căn đã xâm lấn đến xương gây hủy xương.

 >>> Tham khảo ngay: Chỉ số T-Score: Phương pháp chẩn đoán bệnh loãng xương

Theo cơ chế bài tiết hormon giống hormon cận giáp

Hormon tuyến cận giáp PTH (Parathyroid hormone) giúp kiểm soát lượng canxi trong máu, kích thích sự đào thải canxi từ xương vào máu, tăng tái hấp thu canxi ở ống thận. Từ đó làm tăng lượng canxi trong máu lên cao.

Đôi lúc, một số khối ung thư có thể tạo ra loại protein có tính chất hoạt động khá giống với nội tiết tố tuyến cận giáp. Loại protein này làm cho xương tăng, giải phóng canxi vào máu làm ảnh hưởng đến khả năng loại bỏ các calci dư thừa trong máu của thận.

Do một số khối u sản xuất ra 1,25-dihydroxy vitamin D

Vitamin D giúp tăng sự hấp thu canxi ở ruột non vào máu, ngoài ra còn gây tiêu hủy xương.

Ngoài 3 cơ chế chính trên thì còn có một số yếu tố khác cũng làm tăng nguy cơ tăng canxi huyết ở bệnh nhân ung thư gồm:

• Người bệnh nôn và ỉa chảy, làm mất nước và giảm lượng nước tiểu gây khó khăn cho thận trong việc loại bỏ canxi thừa ra khỏi máu.
• Một số bệnh nhân thường xuyên nằm hay thiếu các hoạt động thể chất khiến xương dễ bị phân hủy, giải phóng canxi vào máu.

Dấu hiệu nhận biết tăng canxi huyết là gì?

Các biểu hiện lâm sàng của tình trạng tăng canxi huyết thường không đặc hiệu, do chính các triệu chứng này cũng thường gặp ở bệnh nhân ung thư hay do điều trị ung thư. Dưới đây là một số biểu hiện quan trọng mà bạn cần lưu ý:

Hệ thần kinh

• Đau cơ
• Chuột rút
• Cơ co cứng
• Liệt gốc chi
• Mệt mỏi
• Trầm cảm
• Đau đầu
• Hôn mê.

Hệ tiêu hóa

• Chán ăn
• Buồn nôn
• Táo bón
• Đau bụng (có thể đau dữ dội như viêm tụy cấp hay đau giống như tắc ruột).

Tim mạch

• Co cơ, co mạch
• Tăng nhịp tim
• Rối loạn nhịp tim
• Huyết áp cao.

Thận

• Suy thận
• Mất nước
• Tiểu nhiều.

Chẩn đoán

• Nồng độ calci > 10,4 mg/dL
• Định lượng calci ion hóa cao > 5,2 mg/dL
• X-quang ngực
• Bài tiết canxi trong nước tiểu có/không có phosphate
• Khám thực thể
• Xét nghiệm.

Đối với cường cận giáp

• Canxi huyết thanh hiếm khi cao > 12 mg/dL (>3 mmol/L), nhưng canxi huyết thanh ion hóa hầu như đa số tăng.
• Nồng độ phosphate huyết thanh thấp: Dấu hiệu của tình trạng bệnh cường cận giáp, đặc biệt là khi kết hợp với việc bài tiết phosphate qua thận tăng cao.

Đối với ung thư

• Calci huyết thanh > 13 mg/dL (> 3,00 mmol/L) cho thấy một số nguyên nhân khác gây tăng canxi máu hơn so với tăng giáp.
• Bài tiết canxi trong nước tiểu bình thường hoặc cao trong ung thư.
• Trong tăng canxi máu thể dịch của ung thư, PTH thường giảm hoặc không thể bị phát hiện, phosphate thường bị giảm và kiềm chuyển hóa, hạ clo máu xuống và giảm albumin máu thường có mặt.

 >>> Có thể bạn quan tâm: Chỉ số TSH và Ý nghĩa quan trọng trong xét nghiệm tuyến giáp

Phương pháp điều trị canxi máu tăng như thế nào?

Các trường hợp canxi máu tăng nhẹ có thể bệnh nhân chỉ cần theo dõi và làm theo chỉ dẫn của bác sĩ. Khi mức độ tăng canxi máu càng cao đã biểu hiện thành triệu chứng nguy hiểm thì có thể được chỉ định bằng các loại thuốc:

• Tiêm tĩnh mạch Bisphosphonate
• Calcimimetics
• Calcitonin
• Prednisone
• Denosumab
• Furosemide Thuốc lợi tiểu quai
• Sử dụng phương pháp tiêm truyền tĩnh mạch.

Hoặc căn cứ vào tình trạng của bệnh nhân, bác sĩ có thể dùng các hương pháp khác để kiểm tra như:

• Phẫu thuật
• Xét nghiệm
• Chụp X-quang.

Điều trị tăng canxi máu nhẹ (có calcium huyết thanh < 11,5 mg/dL [< 2,9 mmol/L]): Phosphat đường uống nước muối đẳng trương cộng với lợi tiểu quai.

Điều trị tăng canxi máu trung bình (có canxi huyết thanh > 11,5 mg/dL [< 2,9 mmol/L] và < 18 mg/dL [< 4,5 mmol/L]): Thêm bisphosphonate/ corticosteroid/calcitonin.

Đối với tăng canxi nặng: Có thể cần phải lọc máu tùy trường hợp.

Vậy tăng canxi máu có nguy hiểm không?

Đối với các trường hợp tăng canxi máu nhẹ, nhiều người bệnh sẽ không có triệu chứng gì đặc biệt. Tuy nhiên, nếu tăng nhiều thì có thể sẽ ảnh hưởng đến hệ xương và cơ bắp trở nên yếu hơn, thường xuyên đau nhức, mệt mỏi. Đặc biệt nguy hiểm hơn là tình trạng này có thể dẫn đến các triệu chứng như yếu cơ, rối loạn ý thức, thậm chí là hôn mê.

Vì thế, khi có bất kỳ dấu hiệu tăng canxi máu nào, người bệnh cần sớm đến các trung tâm y tế để thăm khám và điều trị.

Tăng canxi máu có thể gây nên những biến chứng gì với cơ thể?

Khi bị tăng canxi máu ở cấp độ nặng, bệnh nhân có thể phải đối diện với nhiều biến chứng nguy hiểm sau:

• Sỏi thận: Khi trong nước tiểu có quá nhiều canxi sẽ hình thành các tinh thể đọng lại, lâu ngày sẽ hình thành nên sỏi thận rất nguy hiểm.
• Suy thận: Thận của bệnh nhân có thể bị hỏng nặng khi nồng độ canxi máu cao dẫn đến việc bài tiết nước tiểu và khả năng làm sạch máu bị hạn chế rất nhiều.
• Loãng xương: Nếu vẫn cứ tiếp tục bị giải phóng vào máu, bệnh nhân sẽ bị loãng xương, xương yếu dần và dễ gãy, cong cột sống và giảm chiều cao.
• Rối loạn nhịp tim: Khi bị tăng canxi máu, xung điện điều hòa nhịp tim cũng bị ảnh hưởng khiến tim đập không đều, nhịp tim bất thường.
• Hệ thần kinh gặp vấn đề: Bệnh nhân hay gặp hiện tượng nhầm lẫn, mất trí nhớ hoặc hôn mê, nghiêm trọng nhất là tử vong.

Nhìn chung, tình trạng tăng canxi máu là một sự báo hiệu cho việc cơ thể đang gặp phải vấn đề bất thường nào đó. Bệnh nhân nếu có các triệu chứng lâm sàng kể trên nên đi khám ngay để được điều trị càng sớm càng tốt. Khi được chữa trị đúng cách, đúng thời điểm thì tỷ lệ biến chứng cũng sẽ đỡ hơn rất nhiều.

Hạ canxi máu có nguy hiểm như tăng canxi máu không?

Thiếu canxi là tình trạng xảy ra ở mọi lứa tuổi, có thể là một hiện tượng tạm thời, hạ canxi hay tăng canxi đều có mức độ nguy hiểm như nhau nếu bệnh nhân để kéo dài, mãn tính sẽ gây ra nhiều mối nguy hiểm, gây hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe.

Tụt canxi là gì?

Hạ canxi (Hay thiếu canxi máu) là tình trạng cơ thể có nồng độ calci huyết thanh < 8,8gm/dL trong khi nồng độ protein huyết tương bình thường hoặc nồng độ canxi ion hóa trong huyết thanh < 4,7 mg/dL (< 1,17 mmol/L).

Canxi ion hóa là gì?

Trong máu có nhiều dạng canxi khác nhau, gồm có canxi ion hoá, canxi liên kết với các khoáng chất (Anion) và canxi liên kết với các protein (Aluminum). Canxi ion hoá là dạng canxi tự do, hoạt động mạnh nhất.

Nồng độ canxi ion hoá cho biết thêm về thông tin của dạng canxi cụ thể, điều rất cần thiết trong việc xác định nguyên nhân để tìm ra các phương pháp điều trị cho an toàn và phù hợp với từng bệnh nhân.

Nguyên nhân tụt canxi

Hạ canxi máu do một số nguyên nhân gây ra, bao gồm:

• Suy tuyến cận giáp
• Giả suy tuyến cận giáp
• Thiếu hụt và phụ thuộc vào vitamin D
• Bệnh thận.

Các yếu tố nguy cơ đối với hạ canxi máu nặng sau khi thực hiện phẫu thuật cắt bỏ tuyến cận giáp bán phần:

• Tăng canxi máu nặng trước khi mổ
• Cắt bỏ u tuyến lớn
• Phosphatase kiềm tăng cao
• Bệnh thận mạn tính.

Các nguyên nhân khác của thiếu canxi trong máu có thể kể đến:

• Thiếu hụt magnesium
• Viêm tuỵ cấp
• Giảm protein máu
• Hội chứng đói xương
• Sốc nhiễm khuẩn
• Tăng phosphat máu.

 >>> Tham khảo thêm: Việc cắt bỏ tuyến giáp có ảnh hưởng gì không?

Những biểu hiện của bệnh hạ canxi huyết thường gặp

Hạ canxi máu thường không có triệu chứng rõ ràng. Sự hiện diện của suy tuyến cận giáp có thể được xem là các biểu hiện lâm sàng của rối loạn cơ bản. Các biểu hiện lâm sàng chính của thiếu canxi máu là do rối loạn điện thế của màng tế bào, dẫn đến kích thích thần kinh cơ.

• Gây bệnh não nhẹ
• Sa sút trí tuệ
• Trầm cảm
• Rối loạn tâm thần
• Co thắt thanh quản
• Đau nhức cơ
• Sự co của cơ mặt.

Một số biểu hiện khác:

• Da khô, vẩy
• Móng dễ gãy
• Tóc thô.

Điều trị hạ canxi máu

• Sử dụng Gluconat canxi đường tĩnh mạch khi có cơn tetani.
• Dùng canxi đường uống trong suy tuyến cận giáp sau phẫu thuật.
• Với chứng hạ canxi máu mạn tính thì dùng Canxi đường uống kết hợp với vitamin D.

Trong hạ canxi máu mạn tính: Canxi đường uống và thỉnh thoảng bổ sung vitamin D khoảng 1- 2g canxi/ngày (calcium gluconate hoặc calcium carbonate).

Đối với các trường hợp bệnh nhân không bị suy thận hoặc suy tuyến cận giáp: Vitamin D được dùng như bổ sung đường uống. Ví dụ với Vitamin D3, cholecalciferol 20 mcg [800 IU] một lần/ngày.

Đối với bệnh nhân suy thận: Sử dụng calcitriol hay một chất tương tự vitamin D khác mà không cần thay đổi chuyển hóa tại thận. Ví dụ như alfacal anisol, dihydrotech cuồngol.

Bệnh nhân có suy tuyến cận giáp: Thông thường 0,5 đến 2 mcg uống một lần/ngày. Thỉnh thoảng, bệnh nhân có thể kiểm soát được bệnh giả tuyến cận giáp bằng cách bổ sung canxi đường uống, nhưng có thể cần dùng calcitriol ở liều trên.

Vậy hạ canxi máu có nguy hiểm không?

Hạ calci máu thường ít gặp hơn tăng canxi máu, song chúng thường ít có triệu chứng đặc hiệu và ít nguy hiểm hơn so với tăng canxi huyết. Hạ canxi máu bệnh học có một ảnh hưởng nhất định đến sức khỏe của bệnh nhân, đặc biệt là trẻ em đang trong độ tuổi phát triển.

Tình trạng này có thể dẫn đến nhiều hậu quả không mong muốn như: Loãng xương, kém phát triển, ảnh hưởng thần kinh, suy dinh dưỡng,.. Vì thế, mọi người nên tìm hiểu về tình trạng này để biết và phòng tránh từ sớm để bệnh tiến triển nặng gây ảnh hưởng đến sức khỏe của chính mình và người thân trong gia đình.

Lời kết

Hầu hết canxi trong cơ thể được dự trữ trong xương và một phần rất nhỏ lượng canxi này tồn tại trong máu. Mặc dù chỉ một lượng ít canxi trong máu tăng hay giảm đều nhưng nó lại có ý nghĩa rất quan trọng đối với cơ thể. Hiện nay, tình trạng tăng canxi máu đang phổ biến, hi vọng qua bài viết này sẽ cung cấp nhiều thông tin bổ ích để mọi người có thêm biện pháp bảo vệ sức khỏe cho mình và gia đình.

 >>> Đọc ngay: Hạ Kali máu – Nguyên nhân, triệu chứng và Cách điều trị